(Tường thuật hội nghị ASDA 1 kiểu Xôi Lạc)
Viện Kíp nổ-IGNITE cùng với Hiệp hội Dữ liệu Quốc gia-NDA tổ chức Đại hội, lấy tên là ASDA1. Mục tiêu góp ý xây dựng chiến lược AI quốc gia. Quần hùng được mời đánh chén thoải mái, nổ tưng bừng.
Chủ tịch Kíp Nổ, xung phong “ôm bộc phá”. Ông thậm chí xúc động đến mức không nói vo được, nghiêm trang đọc rõ ràng từng chữ: chúng ta, các bạn ngồi đây, hãy hành động, để mai sau có thể ngẩng đầu kể cho hậu nhân về giai đoạn lịch sử này!
Thiếu tướng Giám đốc, trích Marx, khẳng định đã hết thời “thặng dư tư bản” chuyển sang thời của “thặng dư hành vi”, vì dữ liệu sẽ điều khiển hành vi của con người. Cần phải bảo vệ chủ quyền dữ liệu quốc gia nếu không muốn hành vi bị thao túng.
Tổng tài VNU háo hức thông báo: ai cũng biết dữ liệu là Vàng thời AI. Nhưng điểm hay nhất của “Vàng” này là, càng dùng “Vàng” càng đẻ ra thêm.
Nữ phó Tổng thư ký NDA tiếp lời, vẽ ra khung kiến trúc 5 thành phần của dữ liệu! Cứ theo đó mà làm ắt dữ liệu sẽ thành “Vàng”
Không khí đại hội càng lúc càng sôi nổi. Ai cũng hào hứng đi theo lời hiệu triệu của TBT: Data là tư liệu sản xuất mới, AI là phương thức sản xuất mới biến dữ liệu thành “Vàng”, đưa Việt Nam tiến lên hùng cường.
Đang vui, đầu lĩnh AI của Bộ KHCN đăng đàn lấp lửng: Nãy giờ không hiểu quần hùng muốn góp ý gì? Luật AI thực tế đã nằm trên bàn Thủ tướng. Anh em nào cần nội dung tôi phím trước cho.
Quần hùng ngơ ngác: Luật gì mà ra nhanh thế.
Đầu lĩnh: Anh em không biết nhà nước chúng tôi bây giờ làm ngày không đủ tranh thủ làm đêm à? Tôi có 8 con AI trợ lý viết hộ, 6 con phải trả tiền. Hai con chấp nhận làm việc chùa.
Đến đây thì thấy một thiếu niên, tự xưng là “Thiếu úy cố vấn” ngửa cổ than: AI đề xuất luật AI, quần hùng lại dùng AI để góp ý cho đề xuất luật AI… rốt cục rồi giang hồ sẽ đi đến đâu.
Tôi được mời đến để bàn về vấn đề Ngân lượng. Quần hùng cần nhiệt huyết, tri thức, năng lượng, ai cần tiền bạc vốn là vật ngoại thân. Tự dưng cảm khái!
Ứng xử của chúng ta với dữ liệu y hệt như với rác!
Chỉ có con người mới sinh ra rác. Đã sống thì phải thải. Thiên nhiên sẽ tự tái tuần hoàn. Loài người hoan hỉ. Cho đến cuộc cách mạng công nghiệp, sản xuất thừa mứa phải đua nhau kích cầu. Rồi cách mạng về y tế và dinh dưỡng, dân số bùng nổ, ai cũng muốn sống đến 120 tuổi. Rồi toàn cầu hóa, rác sinh ra và luân chuyển trên qui mô toàn cầu. Cuối thế kỷ trước, có thể nói nhân loại đã ngập ngụa trong rác.
Và bỗng nhiên rác được tung hô thành “Vàng”, là “tài nguyên”. Các nước tiên tiến đua nhau tái chế rác bằng cách đẩy chúng sang các nước nghèo hơn. Khói nhà máy Tàu làm trong sạch bầu trời Âu. Và cuối cùng, trước sức ép của thế giới, Việt Nam cũng bị buộc phải coi rác là “vàng” qua luật Mội trường năm 2020.
Tương tự, từ khi có con người, mới sinh ra dữ liệu. Chỉ có số ít dữ liệu sinh ra được xử lý và truyền lại cho đời sau, dưới dạng các loại thông tin, định luật, thơ ca hò vè, giai thoại… Số còn lại tự hủy. Cho đến thời đại Internet rồi mạng xã hội. Dữ liệu sinh ra với tốc độ kinh hoàng, không bộ não người nào có thể kịp xử lý. Dữ liệu chưa xử lý đáng ra phải bị tiêu hủy, bị Big Tech xúi lưu lại trong các kho Data Centers. Rồi AI xuất hiện, nó xử lý đống dữ liệu vô dụng đó để để đẻ ra dữ liệu, mà không cần phải có người nữa. Nếu loài người cần đến hàng chục ngàn năm để ngập ngụa trong rác. Thì giờ đây, chỉ hơn 50 năm sau khi Internet ra đời, thế giới bắt đầu ngập ngụa trong dữ liệu.
Và, cũng như rác, dữ liệu lại được tung hô là “Vàng”, là “tài nguyên”. Tuy nhiên, cũng như rác, dữ liệu chỉ có thể là “vàng”, là tài nguyên, khi chi phí xử lý phải thấp hơn giá trị mang lại.
Bởi thế, nếu bớt chút kiêu ngạo, quần hùng AI có thể học được từ cách chúng ta đang xử lý rác? Cách xử lý ít tốn kém nhất là đem Đốt. Còn muốn thực sự tạo ra được giá trị, phải học dân “đồng nát”. Các câu chuyện đại gia phất lên từ nghề đồng nát nhặt rác đầy trên mạng, thực sự truyền cảm hứng.
Có lẽ đây là lối ra. Ngoài việc lập ra các trung tâm để gom “dữ liệu”, chúng ta cần phải có các cơ chế Đốt dữ liệu. Tức là tiêu hủy bớt cho đỡ tốn chỗ lưu trữ. Còn cách tốt nhất để biến các dữ liệu còn lại thành “vàng”, là mở cửa cho bà con ùa vào khai thác kiểu “đồng nát”, tức là ai dùng được gì có ích thì tùy nghi nhặt về mà dùng. Nhà quản lý có thể thu phí tùy tâm. Biết đâu, Đại hội lần sau sẽ có cơ hội vinh danh những đại gia mới, nổi lên từ nghề xử lý “đồng nát” dữ liệu quốc gia.
Tiếng vỗ tay vang rền làm tôi bừng tỉnh. Hóa ra là đại hội đã kết thúc!
Nguồn: Tiến sĩ Nguyễn Thành Nam